Het is vandaag – 20 mei – wereld bijendag. Om daar een beter beeld bij te geven vertelt Joke Rietdijk over haar ervaringen als hobby-imker. Ze begon in de winter van 2019-2020 met het houden van bijen en is er sindsdien alleen maar meer plezier uit gaan halen. Naast het samen met haar man runnen van hun rijschool onderhoudt ze haar grote tuin, waar ze onder andere kippen, fruit, een aantal groenten en – tegenwoordig ook – drie bijenkasten heeft staan.
Bijenseizoen
Een typisch bijenseizoen in Nederland duurt van februari tot en met september. Voor Joke is februari meteen spannend: In de koude maanden laat ze de bijen met rust, zodat de warmte in de kast niet verloren gaat. Wel kan ze de kast wegen om te checken of er nog genoeg voeding is. Als de eerste bijen tevoorschijn komen, weet Joke dat ze het waarschijnlijk gered hebben. Vanaf dat moment komt de kolonie weer op gang, de bijen gaan nectar en stuifmeel verzamelen, bijvoorbeeld van paardenbloemen en wilgen. De productie van honing begint dan ook. “Als er dan al honingoverschotten zijn maken wij daar graag gebruik van,” zegt Joke over die eerste periode na de winter.
Halverwege het seizoen ontstaat soms zwermdrang. “Zwermdrang betekent eigenlijk dat de kolonie te groot wordt voor de kast en zich wil opsplitsen. Het splitsen van de kolonie is hoe een bijenvolk zich voortplant. De oude koningin vertrekt en de kolonie krijgt een nieuwe koningin.” Imkers proberen dit vaak te voorkomen. Een nieuwe koningin ontstaat doordat een vrouwelijke larve wordt gevoed met koninginnengelei, een eiwit- en vitaminerijke stof die haar voortplantingsorganen ontwikkelt. Andere larven worden gewone werkbijen of darren. “Het verschil tussen een dar en een werkbij is goed te zien,” vertelt Joke. “Darren hebben een groter lichaam en ook grotere ogen.”
Foto waar de koningin op omcirkeld is
Foto: Joke Rietdijk
Als de nieuwe koningin klaar is, volgt haar bruidsvlucht. “Tijdens de bruidsvlucht gaat de koningin ergens paren met een aantal darren. Ze slaat dan de zaadcellen op en gaat terug naar de kast. Hier bepaalt ze welke eieren bevrucht worden, waarna er weer nieuwe larven bij komen.”
Naar het einde van het seizoen bereiden de bijen zich voor op de winter. Voor de darren betekent dat ze worden afgestoten: “Ze worden langzaam steeds zwakker omdat ze niet meer mogen eten en als ze bijna dood zijn worden ze het nest uitgegooid. Dat proces wordt ook wel de ‘darrenslacht’ genoemd.” Daarna volgt het ‘inwinteren’, waarbij de bijen honing of invertsuiker krijgen als wintervoorraad. Dan begint het wachten op het volgende seizoen.
Werk
Het houden van bijen neemt veel tijd in beslag. Vooral in de eerste maanden is Joke veel bezig met het onderhouden van de bijenkasten en het controleren op zwermdrang. Als het weer meezit kan er in de lente al honing worden uitgehaald en kan ze de honing en honingraten gaan verwerken. Ook hier zit veel werk in. Ze heeft met haar drie kasten genoeg honing om zelf te gebruiken en ook nog weg te geven aan vrienden en bekenden.
Een kijkje in de bijenkast
Naast de honing zelf maakt ze ook andere dingen met de honingraat. Ze maakt kaarsen die ruiken naar propolis: “Wij vinden ze heel lekker ruiken. Propolis is een stof die bijen uit bijvoorbeeld hars van bomen halen en gebruiken om alle randen en hoekjes van de kast mee in te smeren. Het werkt antibacterieel en maakt het nest steriel. Kaarsen gemaakt van bijenwas waren vroeger een groot luxeproduct, omdat ze niet stinken als je ze uitblaast.” Ook maakt Joke zeep met honing, bijenwas en bijvoorbeeld bloemen. “Behalve de ingrediënten voor het chemische proces zitten er niet anders dan natuurlijke producten in de zeep,” vertelt ze trots. Foto’s van haar honing, kaarsen en zeep plaatst ze op Instagram om iedereen op de hoogte te houden van haar grote passie.
Een potje van Joke’s honing en een door haar gemaakte kaars
Bedreiging
Een van de bedreigingen voor Joke’s bijen is de Aziatische hoornaar. Deze invasieve exotische wespensoort werd in juli 2017 voor het eerst waargenomen in Nederland. “Uitgerekend hier in Dreischor werd hij toen voor het eerst gezien. Aan de overkant van de weg.” De Aziatische hoornaar is volgens Joke voor alle insectensoorten een bedreiging: “De Aziatische hoornaar jaagt op insecten – en dus ook bijen – om zijn larven te kunnen voeden. Ze kunnen bijenkolonies binnendringen en nesten leegroven.” In Nederland ruimen veel gemeenten nesten van Aziatische hoornaars op: “Gelukkig werkt het gemeentebeleid mee, ze halen Aziatische hoornaars weg en plaatsen veel koolzaad.” Koolzaad is een bron van nectar die voor bijen heel aantrekkelijk is.
Genoeg
Joke heeft nu drie bijenkasten en dat is wel genoeg. Misschien een vierde, maar het hebben van zoveel bijen zou volgens haar te veel zijn: “Met drie bijenkoloniën is er genoeg nectar voor alle bijen en zie ik dat de hele tuin de afgelopen jaren echt is opgeleefd. Als ik nu nog veel meer bijen krijg blijft er minder over.” Ook zou dit kunnen betekenen dat wilde bijen minder goed eten kunnen vinden.
De drie bijenkasten
